Energiebesparing begint altijd met een energieverbruiksanalyse
De energiestromen worden van bron tot verdeler geanalyseerd op basis van meetdata en weergegeven in een energy-flow-diagram of Sankey diagram. De energiebron is bijvoorbeeld aardgas, elektriciteit, stadswarmte maar kan ook warmte en koude uit een bronsysteem zijn. Het gebruiksdoel is veelal een hogere vorm van energie zoals stoom, warm CV-water, warm tapwater, gekoeld water, ventilatie, verlichting, processen, apparatuur, transport etc.
Van alle gebruiksdoelen wordt uiteindelijk een overzicht gemaakt waarbij het jaarverbruik meestal met de eenheid MWh wordt weergegeven. Dit overzicht heet de energiebalans en is vooral bedoeld om het aandeel per energiegebruiksdoel in het geheel te laten zien. Hiermee kan worden bepaald wat de meest relevante gebruikers zijn. Die meest relevante gebruikers krijgen de belangrijkste rol in een energiebesparingstraject.
De verslaglegging van een energiebesparingstraject wordt sinds 2015 veelal gedaan in de vorm van een energieaudit volgens het format van het EED.